Saaʹmi kueʹllšeeʹllemkulttuur – äʹrbbvuõđlaž teâđ miârktõs, ruõkkmõš da äuʹǩǩummuš sääʹmvuuʹdest
Sääʹmkulttuurfondd lij vuäǯǯam eeʹjj 2019 Lappi ELY -kõõskõõzzâst teäggtõõzz Saaʹmi kueʹllšeeʹllemkulttuur – äʹrbbvuõđlaž teâđ miârktõs, ruõkkmõš da äuʹǩǩummuš sääʹmvuuʹdest -haʹŋǩǩõʹsse. Haʹŋǩǩõõzzâst čiõʹlǧǧeet måkam sââʹjj säʹmmlai kueʹllšeeʹllemäʹrbbvuõđâst lij ânnʼjõžääiʹj da kõskksaž roolâst lij säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž teâtt jm. kueʹllšeellmõõžž, jeeʹresnallšem kueʹllšeeʹllemvuõʹjjid, äʹrbbvuõđlaž kueʹllšeeʹllempaaiʹǩid da kueʹllmieʹri muttâz kuõskeeʹl. Haʹŋǩǩõõzz vaʹstteemnallšem jååʹđteei lij saaʹmi ouddooumaž Veikko Feodoroff da haʹŋǩǩõstuâjjlaž lij Laura Olsén-Ljetoff.
Kueʹllšeellmõš, puäʒʒhåidd, mieʹcstummuš, ǩiõtt-tuâi da noorõs lie säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvueʹjj. Håʹt ânnʼjõžääiʹj sääʹmvuuʹdest vueiʹvvjieʹllemvueʹjj lie-i puäʒʒhåidd da turismm, kueʹllšeellmõõžžâst lij õinn jõnn miârktõs määŋgid piârrjid dommtäälain jeäʹrben dommtarbbšeellmõššân. Kueʹllšeellmõš lij-i säʹmmlaid peʹce jieʹllemvueʹǩǩ, še õhtt vueʹǩǩ tuõʹllʼjed saaʹmi kulttuur. Säʹmmla lie äʹrbbvuõđlânji šeellam kuõʹlid ouddm. nueʹtteeʹl da saaiʹmin, leša ânnʼjõžääiʹj saaʹmi kueʹllšeeʹllemäʹrbbvuõʹtte vuäitt kuullâd še ouddm. vuõggin šeellmõš. (ouddm. Itkonen, Panu 2018: Kolttasaamelaisten selviytymisen edellytykset: Tutkimus elinkeino- ja kotitarvetoiminnan yhteydestä luontoon Inarin koltta-alueella.)
Sääʹmõhttsažkååʹddest lij huâđast jiânnai kueʹllšeellmõõžž kuõskki äʹrbbvuõđlaž teâtt. Äʹrbbvuõđlaž teâtt lij õhttsažkååʹdd teâtt, koon ooudâsjuäʹtǩǩummšest da serddmõõžžâst puärrsin da maaddârpuärrsin lij kõskksaž tuâjj. Saaʹmi äʹrbbteâđ serddmõš lij šõddâm vaiggubun da vuässas joba puåtkknam vääinai, oʹđđest aazztummuž da läʹddlâʹsttmõžž vaikktõõzzâst. Tõn diõtt lij vääžnai ǩiččlõõttâd ainsmâʹtted, što säʹmmlaid vääžnai kueʹllšeeʹllemjieʹllemvueʹjjid kuõskki teâđ serddmõš lij vueiʹtlvaž pueʹtti puõlvvõõǥǥid ååʹn da pueʹtti ääiʹjest.
Haʹŋǩǩõõzzâst teäʹddeet äʹrbbteâđ miârktõõzz õõut-tässʼsiʹžžen tiõtti vuâmmšõõzzi kuâŋŋad. Saaʹmi äʹrbbteâđ õhttummšest tiõđlaž tuʹtǩǩummšivuiʹm lie juʹn määŋg ouddmiârk, koin sääʹmvuuʹdest kuuʹǩǩben juätkkjam lij Njauddâmjooǥǥ õhttsažvaaldšummušhaʹŋǩǩõs.
Haʹŋǩǩõõzzâst vueiʹnet što lij samai vääžnai, što sääʹmõhttsažkåʹdd vuäitt vuässõõttâd haʹŋǩǩõõzz čõõđtummša da plaanummša nuʹtt jiânnai ko oummu haaʹlee. Haʹŋǩǩõõzz aalǥâst riâššât Njeäʹllem-Keväjääuʹr vuuʹdest da Čeʹvetjäuʹrr-Njauddâm vuuʹdest saǥǥstõõllâmpooddid, koin vuudi õhttsažkooʹddid jueʹjjet tääʹrǩab teâđ haʹŋǩǩõõzz da tõn čõõđtummuž pirr. Pooddin haaʹleep kuullâd sääʹmõhttsažkooʹddi vuäinlmid haʹŋǩǩõõzzâst, tõn čõõđtummšest da jeäʹrben säʹmmlai äʹrbbteâđ noorrmõõžž, ruõkkmõõžž ja âânnmõõžž kuõskeeʹl.
Tuäivčim, što sääʹmõhttsažkåʹdd da oummu ǩeäi miõlid ǩeäʹsse vääldče õhttvuõđ haʹŋǩǩõstuâjjliʹžže Laura Olsén-Ljetoʹffe haʹŋǩǩõõzz kuõskki kõõččmõõžživuiʹm juʹn-a neʹttpååʹštin addrõʹsse laura.olsen-ljetoff@kolttasaamelaiset.fi leʹbe sooiteeʹl nââmra 045 2646 336.